Σύνδρομο πρόσκρουσης ώμου: Αιτίες και θεραπεία

Τι είναι το σύνδρομο πρόσκρουσης ώμου ή

• Τενοντίτιδα στροφικού πετάλου του ώμου ή

• Σύνδρομο υπακρωμιακής προστριβής

Και μόνο από την πληθώρα των ορισμών για την ίδια ουσιαστικά πάθηση, μπορούμε να αντιληφθούμε τη μεγάλη συχνότητα και τις διαφορετικές εκφάνσεις του ίδιου προβλήματος. Το σύνδρομο πρόσκρουσης είναι μια κάκωση που συμβαίνει μεταξύ των οστών της άρθρωσης του ώμου (βραχιονίου και ωμοπλάτης) τραυματίζοντας τον θύλακα και τους τένοντες της περιοχής.

Επιδημιολογικά στοιχεία 

Πράγματι η ‘περιαρθρίτιδα ώμου’ (άλλος ένας τίτλος που δίνεται συχνά και περιλαμβάνει την ίδια πάθηση) είναι η πιο συχνή παθολογία στην άρθρωση του ώμου (54 – 75% σε όλα τα προβλήματα ώμου). Έρευνες το κατατάσσουν σαν το δεύτερο ή τρίτο, ανάλογα με τη χώρα, πιο συχνό μυοσκελετικό πρόβλημα, μετά την οσφυαλγία. 

Πέρα από την οξεία φάση, η χρονιότητα στα προβλήματα πρόσκρουσης φτάνει στο 54% των περιπτώσεων, στις ηλικίες 55-64 ετών, ενώ ακόμα ακόμα και σε ηλικίες 18-24 χρόνιο θέμα αναπτύσσει το 23% των περιστατικών.

Δηλαδή ένας στους δύο ή ένας στους τέσσερις, ανάλογα με την ηλικία, συνεχίζει να αντιμετωπίζει προβλήματα για τουλάχιστον τρία χρόνια έπειτα από το πρώτο περιστατικό πόνου.

Αν και αφορά πιο συχνά το ηλικιακό γκρούπ 45-65, λόγω του φυσιολογικού εκφυλισμού των ιστών και περισσότερο του στροφικού πετάλου του ώμου, δεν είναι σπάνιο σε πιο μικρές ηλικίες, ακόμα και σε εφήβους, εξαιτίας παρατεταμένης καθιστικής θέσης και κακής στάσης. Γι’ αυτό και στο Ηνωμένο Βασίλειο το σύνδρομο πρόσκρουσης αποτελεί την τρίτη πιο συχνή αιτία για διενέργεια φυσικοθεραπείας.

Αιτιολογία και παράγοντες κινδύνου

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν υπακρωμιακή προστριβή. Ένας τραυματισμός του στροφικού πετάλου, με συνηθέστερο τον τένοντα του υπερακανθίου, συμβαίνει συνήθως μετά από κινήσεις υψηλού φορτίου και ταχύτητας σε θέση του ώμου πάνω από το κεφάλι (overhead). Ερεθισμός της περιοχής μπορεί επίσης να προκληθεί από την κακή στάση και επαναλαμβανόμενες κινήσεις σε τραυματική θέση κατά την εργασία, μέχρι μη σωστή θέση ύπνου και συγκεκριμένα σπορ. Συγκεκριμένα, όσον αφορά τα σπορ, το 66 % στην κολύμβηση, το 54% στο μπέιζμπολ, το 44% στο βόλεϊ, το 25% στον ακοντισμό των προβλημάτων στον ώμο αφορούν σύνδρομο πρόσκρουσης. 

Η ηλικία, το κάπνισμα, η λήψη κινολόνης, η παχυσαρκία, ο διαβήτης, τα αυτοάνοσα νοσήματα, καθώς και ορμονικές διαταραχές και προβλήματα με το θυρεοειδή έχουν κατηγορηθεί ως επιβαρυντικοί παράγοντες του προβλήματος. 

Πολύ συχνά συνυπάρχουν λανθασμένα κινητικά πρότυπα, απότομη αύξηση της δραστηριότητας της ωμικής ζώνης, επιβαρυντικές ανατομικές παραλλαγές, μυϊκή ανισορροπία και ατροφία των στροφέων μυών του ώμου, αστάθεια της άρθρωσης καθώς και πλειάδα άλλων παραγόντων που επηρεάζουν επίσης σημαντικά τη βαρύτητα και την εξέλιξη της πάθησης.

Λειτουργική ανατομία και εξέλιξη της πάθησης

Ο υπακρωμιακός χώρος οριοθετείται από το ακρώμιο πάνω, το βραχιόνιο κάτω, τον κορακοακρωμιακό σύνδεσμο και την ακρωμιοκλειδική άρθρωση. Η φυσιολογική απόσταση μεταξύ ακρωμίου και βραχιονίου κυμαίνεται μεταξύ 1 έως 1,5 εκατοστού και μειώνεται φυσιολογικά με την πάροδο του χρόνου.

Αν για οποιοδήποτε λόγο διαταραχτεί η φυσιολογική κινηματική της άρθρωσης το βραχιόνιο μετακινείται προς τα πάνω, με αποτέλεσμα ο υπακρωμιακός θύλακας και ο τένοντας του υπερακανθίου να συμπιέζονται, να ισχαιμούν και να τραυματίζονται. Επίσης πάχυνση του συνδέσμου, αλλοιώσεις και οστεόφυτα στην ακρωμιοκλειδική άρθρωση καθώς και παραλλαγές της καμπυλότητας του ακρωμίου (ακρώμιο τύπου 2 ή τύπου 3) περιορίζουν τον υπακρωμιακό χώρο και μπορούν να οδηγήσουν σε πρόσκρουση. 

Η ανατομία της άρθρωσης του ώμου

Αν και ο Smith από το 1834 μίλησε για ρήξεις του στροφικού πετάλου, ο Neer πρώτος το 1972 περιέγραψε το σύνδρομο και το διέκρινε σε τρία στάδια :

Στάδιο 1: Συμβαίνει σε νεαρές ηλικίες έως 25 ετών, αφορά αιμορραγία και οίδημα του υπακρωμιακού θύλακα και είναι πλήρως αναστρέψιμο με συντηρητική θεραπεία. 

Στάδιο 2: Αφορά τις ηλικίες 25 ως 40 έτη όπου πλέον έχουμε μόνιμες ινώσεις και τενοντίτιδες αλλά επίσης η συντηρητική θεραπεία μπορεί να αποδώσει με πολύ καλά αποτελέσματα. 

Στάδιο 3: Σε ηλικίες άνω των 40 ετών και σε αποτυχημένη θεραπεία του προηγούμενου σταδίου, έχουμε πλέον τενοντοπάθεια και εκφυλισμό των τενόντων, εμφάνιση οστεόφυτων, αλλοιώσεις στην ακρωμιοκλειδική άρθρωση καθώς και ρήξεις, μερικές ή ολικές, στους τένοντες των στροφέων και του δικέφαλου. Σε αυτό το στάδιο πιο επιθετική συντηρητική προσέγγιση μπορεί να είναι απαραίτητη (μακροχρόνια θεραπευτική άσκηση, έγχυση κορτιζόνης, PRP κτλ.), ενώ σε κάποιες περιπτώσεις η χειρουργική παρέμβαση μπορεί να είναι απαραίτητη. 

Σε ‘overhead’ αθλητές καθώς και σε περιστατικά με χρόνια και παραμελημένα προβλήματα στον ώμο, τα στάδια μπορεί να είναι πιο γρήγορα στην εξέλιξη της παθολογία τους. 

Αξιολόγηση

Η απλή ακτινογραφία δίνει σημαντικές πληροφορίες για τη θέση του βραχιονίου και τις αλλοιώσεις των αρθρώσεων παρ’ όλα αυτά η μαγνητική τομογραφία αποτελεί την απεικόνιση εκλογής, ιδιαίτερα σε χρόνιες και δυσεπίλυτες περιπτώσεις. Η μαγνητική τομογραφία μπορεί να δώσει αναλυτικές πληροφορίες τόσο για το μέγεθος και την τοπογραφία της φλεγμονής, την κατάσταση των τενόντων και των αρθρώσεων, το μέγεθος του υπακρωμιακού χώρου, τον τύπο του ακρωμίου κτλ

Εξίσου ή και περισσότερο σημαντικό είναι το ιστορικό και η κλινική εξέταση, τα οποία θα δώσουν σημαντικές πληροφορίες για τη λειτουργικότητα, τη δύναμη, το εύρος των τροχιών, τον πόνο και αυτά θα καθορίσουν τελικά το θεραπευτικό πλάνο. Υπάρχουν κλινικά τεστ, όπως τα

• Neers test
• Hawkins – Kennedy test
• Empty can test  
• Painful arc 

τα οποία έχουν υψηλή ευαισθησία και ειδικότητα για τη διάγνωση της υπακρωμιακής προστριβής και σε συνδυασμό μπορούν να δώσουν αξιόπιστη διάγνωση.

Αξιολόγηση ώμου – Τενοντίτιδα στροφικού πετάλου του ώμου ή Σύνδρομο πρόσκρουσης ή Σύνδρομο υπακρωμιακής προστριβής

Θεραπευτική προσέγγιση

• Όπως και στα υπόλοιπα μυοσκελετικά προβλήματα ο αρχικός περιορισμός της χρήσης του ώμου ιδιαίτερα σε ‘overhead’ κινήσεις καθώς και η ανάρτηση σε πολύ επώδυνες περιπτώσεις βοηθούν στη μείωση του πόνου. 
• Τα απλά αναλγητικά και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (NSAIDs) βοηθούν, δυστυχώς όχι σε όλες τις περιπτώσεις ή κάποιες φορές μόνο προσωρινά, τα συμπτώματα της πρόσκρουσης. 
• Οι υψηλής ταχύτητας και αυξημένου φορτίου κινήσεις (high and fast loads) αποδεδειγμένα τραυματίζουν τους τένοντες, οπότε πρέπει να αποφεύγονται. 
• Η θεραπευτική άσκηση, η οποία προσαρμόζεται ανάλογα με το χρόνο έναρξης και την ένταση των συμπτωμάτων, είναι αποδεδειγμένα ο καταλληλότερος τρόπος αντιμετώπισης των προβλημάτων στο τενόντιο πέταλο των στροφέων μυών. 
• Η χρονική περίοδος και η εξέλιξη του ασκησιολόγιου συνήθως επιβάλλεται να συνεχίζεται και έπειτα από την πάροδο των συμπτωμάτων. Η αποθεραπεία ενός τένοντα μπορεί να διαρκέσει και πάνω από έξι μήνες…
• Τα φυσικά μέσα, όπως TENS, υπέρηχος, κρουστικός υπέρηχος κρυοθεραπεία κ.α., βοηθούν στην αναλγησία, την υπεραιμία της περιοχής και τη μείωση της φλεγμονής. 
• Η μέθοδος της ξηράς βελόνας αποτελεί ένα πολύ αποδοτικό μέσο για τη μείωση του μυϊκού σπασμού και του πόνου.
• Το Manual Therapy, η δια των χειρών θεραπεία δηλαδή, χρησιμοποιεί ειδικές τεχνικές όπως κινητοποιήσεις της κεφαλής του βραχιονίου, έλξεις, εγκάρσια και λειτουργική μάλαξη, τεχνικές μυϊκής ενέργειας κτλ. έχοντας ως σκοπό την μείωση των συμπτωμάτων και τη μηχανική θεραπεία της άρθρωσης και μέσα από αυτό τη λειτουργική αποκατάσταση της.
• Σε εμμένουσες επώδυνες και λειτουργικά μη αποδεκτές καταστάσεις ή έγχυση κορτιζόνης ή PRP έχει φανεί ότι συχνά μπορεί να βοηθήσει σημαντικά. 
• Σε μεγάλες βλάβες των τενόντων του στροφικού πετάλου, σε ανατομικές παραλλαγές που οδηγούν σε πρόσκρουση, σε περιπτώσεις όπου όλα τα συντηρητικά μέσα έχουν αποτύχει και αναλόγως με το προφίλ και την ηλικία του ασθενούς το χειρουργείο στον ώμο αποτελεί μονόδρομο και λύση στα παραπάνω προβλήματα.

Η στοχευμένη άσκηση είναι αποδεδειγμένα ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης του συνδρόμου πρόσκρουσης του ώμου

Σύνταξη και επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Παπαδημητρόπουλος Φυσικοθεραπευτής – Επιστημονικός υπεύθυνος Your-Physio

Έχεις ενδείξεις για τενοντίτιδα στον ώμο ή σύνδρομο πρόσκρουσης ώμου

Επικοινώνησε με την ομάδα του Your-Physio για να οργανώσουμε ένα εξατομικευμένο πλάνο αποκατάστασης και φυσικοθεραπείας

Πηγές πληροφοριών και αρθρογραφίας για το άρθρο “Σύνδρομο πρόσκρουσης ώμου: Αιτίες και θεραπεία“:

1. Αρθρογραφία :
   1. The Athlete’s shoulder. Kevin Wilk, Michael Reinold, James Andrews. Elsevier. Second Edition 2009.
   2. Subacromial syndrome: management challenges. Paolo Consigliere , Omar Haddo , Ofer Levy , Giuseppe Sforza  Orthop Res Rev. 2018 Oct 23;10:83-91.
   3. Impingement Syndrome of the Shoulder. Garving, C; Jakob, S; Bauer, I; Nadjar, R; H Dtsch Arztebl Int 2017; 114: 765-76.
   4. Effectiveness of rehabilitation for patients with subacromial impingement syndrome: a systematic review. Michener LA, Walsworth MK, Burnet EN J Hand Ther. 2004;17(2):152. 
   5. Physiotherapy interventions for shoulder pain. Green S, Buchbinder R, Hetrick S Cochrane Database Syst Rev. 2003
   6. Therapeutic exercise and orthopedic manual therapy for impingement syndrome: a systematic review. Desmeules F, CôtéCH, Frémont P Clin J Sport Med. 2003;13(3):176.
   7. Are ultrasound, laser and exercise superior to each other in the treatment of subacromial impingement syndrome? A randomized clinical trial. Calis HT, Berberoglu N, Calis M Eur J Phys Rehabil Med. 2011;47(3):375.
   8. Effects of acupuncture versus ultrasound in patients with impingement syndrome: randomized clinical trial. Johansson KM, Adolfsson LE, Foldevi MO Phys Ther. 2005;85(6):490.
   9. Effectiveness of Radial Extracorporeal Shock Wave Therapy (rESWT) When Combined With Supervised Exercises in Patients With Subacromial Shoulder Pain: A Double-Masked, Randomized, Sham-Controlled Trial. Kvalvaag E, Brox JI, Engebretsen KB, Soberg HL, Juel NG, Bautz-Holter E, Sandvik L, Roe C Am J Sports Med. 2017;45(11):2547. Epub 2017 Jun 6. 
   10. Subacromial impingement syndrome: management challenges. Consigliere P, Haddo O, Levy O, Sforza G. Orthop Res Rev. 2018;10:83-9

Πηγές φωτογραφιών: [1], [2], [3]